5 Wat zijn OAS

OAS zijn chemische stoffen die ozon in de stratosfeer (tussen de 10 en 50 km hoogte) afbreken en daarmee de ozonlaag in de atmosfeer aantasten.

De ozonlaag bevindt zich in de stratosfeer en beschermt het leven op aarde tegen schadelijke ultraviolette (UV) straling van de zon. Ozon zorgt ervoor dat ultraviolette straling van de zon wordt weerkaatst. Wanneer OAS de stratosfeer bereiken, breken ze ozonmoleculen (O3) af, wat leidt tot dunner wordende ozonlaag en dus minder weerkaatsend vermogen van de laag oplevert.

De belangrijkste groepen OAS

Chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK’s of Engels CFC’s): Dit zijn synthetische stoffen die vaak werden gebruikt in koel- en airconditioningsystemen, als drijfgas in spuitbussen en in de productie van schuimrubber. CFC's zijn zeer stabiel en kunnen tientallen jaren in de atmosfeer blijven voordat ze de stratosfeer bereiken, waar ze worden afgebroken door zonlicht en chlooratomen vrijgeven die het ozon aantasten.

Halonen: Deze stoffen werden gebruikt als blusmiddelen in brandblussystemen. Halonen bevatten broom, dat een nog krachtiger ozonafbrekende werking heeft dan chloor.

Hydrobroomfluorkoolwaterstoffen (HBFK’s of Engels HBFC’s): Deze stoffen bevatten naast fluor ook broom.

Hydrochloorfluorkoolwaterstoffen(HCFK’s of Engels HCFC’s ): Deze stoffen lijken op CFC's, maar bevatten ook waterstofatomen. Ze werden in sommige gevallen als vervanger voor CFC's gebruikt, maar zijn ook ozonafbrekend, hoewel ze minder schadelijk zijn dan CFC's.

Ozonafbraak en gevaar voor de gezondheid van mens en dier

De ozonafbraak begint wanneer stoffen zoals CFC's en halonen de stratosfeer bereiken. Daar worden ze afgebroken door UV-straling, waardoor ze reageren met ozonmoleculen (O3). Dit proces leidt tot de afbraak van ozon in de stratosfeer, wat kan leiden tot "ozongaten" (gebieden met een sterk verminderde ozonconcentratie). Door de dikte van de ozonlaag en atmosferische omstandigheden vindt het meeste ozonverlies plaats boven Antarctica.

Wanneer de ozonlaag afgebroken wordt, zal er meer UV straling van de zon de aarde bereiken en wordt niet teruggekaatst. Door de UV straling in het zonlicht kan je huid verbranden. Op den duur veroudert de huid door de UV-A straling sneller. Door een overmaat aan UV straling kunnen mensen en dieren op latere leeftijd huidkanker krijgen of kan teveel zonlicht eventueel ogen (ernstig) beschadigen.

De toename van UV straling is ook schadelijk voor de planten op aarde. Plantencellen worden beschadigd door verhoogde uv-straling; de fotosynthese en de groei nemen hierdoor af. Het kan gebeuren dat de chemische samenstelling van een plant verandert wanneer deze voor zeer lange tijd wordt blootgesteld aan UV straling.

Ozonafbrekende stoffen steeds vaker verboden om te gebruiken

Het Montreal protocol richt zich op het stoppen van het fabriceren en het gebruik van ozonlaagafbrekende stoffen. In het protocol staat vanaf wanneer welke stof verboden is. CFC’s mogen bijvoorbeeld sinds 2010 wereldwijd niet meer gebruikt worden en HCFC’s mogen vanaf 2030 in ontwikkelde landen niet meer gebruikt worden. In de Ozonverordening is ook geregeld dat gevallen waar nu nog sprake is van een vrijstelling op termijn steeds vaker verboden worden. Zo is bijvoorbeeld volgens de verordening het gebruik van halonen in brandblusinstallaties van vliegtuigen vanaf 2040 verboden. (zie bijlage V Ozonverordening). Vanaf die datum mogen halonen niet meer voor nieuwe brandblusapparaten en brandbeveiligingssystemen worden gebruikt en oude brandblusapparaten en brandbeveiligingssystemen moeten buitengebruik zijn gesteld.